Zwarts L., Bijlsma R.G. & van der Kamp J. (2023) Birds and bush fires in African savannahs. ARDEA 111 (1): 305-314

Natuurbranden zijn wijdverbreid in Afrikaanse savannes, vooral in regenrijke gebieden waar de bodem na de regentijd bedekt is met een dichte vegetatie van hoge grassen. Wanneer aan het begin van de droge tijd het verdorde savannegras massaal in brand wordt gestoken, heeft dat zowel positieve als negatieve effecten op de vogels. Veel insecteneters profiteren tijdelijk van de insecten die ontsnappen aan vuur en rook. Ook vogels die op de grond foerageren, hebben profijt van branden. Normaliter mijden zij savannes vanwege de hoge en dichte grasvegetatie. Een brand zorgt dan voor een toegankelijke, zij het zwartgeblakerde, vlakte. Savannebranden hebben echter ook een negatief effect doordat een deel van het potentiële vogelvoedsel (zaden, insecten) verbrandt. De gemiddelde dichtheid van zaadetende vogels in vochtige, Afrikaanse savannes (jaarlijkse regenval >800 mm) was tijdens het droge seizoen 15,9 vogels/ha in niet-verbrande savannes, vergeleken met 3,3 vogels/ha (–72%) in recent verbrande savannes. Een dergelijk verschil werd niet gevonden bij insectenetende vogelsoorten die op de grond foerageren. Boompieper Anthus trivialis en Paapje Saxicola rubetra overwinteren in Afrika in de natte savannegebieden en hebben daarom veelvuldig te maken met savannebranden. Elf andere soorten trekvogels, alle op de grond foeragerend, werden echter niet getroffen door savannebranden in Afrika, omdat ze de noordelijke winter doorbrengen in droge gebieden en daardoor buiten de belangrijkste brandzone blijven. Op de lange termijn is het waarschijnlijk dat savannevogels profiteren van bosbranden, simpelweg omdat branden voorkomen dat open landschap overgroeid raakt met bomen. Maar op de korte termijn is het effect negatief. Jaarlijks wordt in Afrika meer dan 3 miljoen km2 savanne in brand gestoken. Door de schaal waarop het gebeurt, heeft het branden grote gevolgen voor zaadetende vogels van vochtige savannes.