Zwarts L., Bijlsma R.G. & van der Kamp J. (2023) Revisiting published distribution maps and estimates of population size of landbirds breeding in Eurasia and wintering in Africa. ARDEA 111 (1): 119-142

Over de zomer- en winterverspreiding van vogelsoorten is de afgelopen decennia veel bekend geworden. Regionale, nationale en zelfs wereldwijde populatieschattingen zijn in toenemende mate gebaseerd op gestandaardiseerde tellingen in plaats van aannames en ruwe schattingen. Maar hoe nauwkeurig zijn die verspreidingskaarten en populatieschattingen? Met onze gestratificeerde (en absolute, in plaats van relatieve) tellingen in de Sahel hebben we een handvat om schattingen te maken vanaf de andere kant van het spectrum, namelijk vanuit de winterpopulatie. Het is een unieke kans om schattingen in de broed - gebieden te toetsen op betrouwbaarheid. Voor toetsing van de verspreiding in de noordelijke helft van Afrika zijn onze gegevens ook heel geschikt, wederom vanwege de gestratificeerde opzet van het onderzoek en onder gebruikmaking van betrouwbare dichtheidsverschillen binnen de regio. In dit artikel vergelijken we voor 30 vogelsoorten die in Europa en Azië broeden en in Afrika overwinteren, de winterverspreiding volgens het Handbook of Birds of the World met vogeldichtheden die gemeten zijn verspreid over de hele Sahel, een gebied van 10 miljoen km2. De meeste vogelsoorten die in het noordelijke en droogste deel van de Sahel overwinteren, bleken in werkelijkheid wat noordelijker te verblijven dan op de gepubliceerde verspreidingskaarten is aangegeven. Uit de vogeltellingen bleek ook dat vogelsoorten die normaliter ten zuiden van de Sahel overwinteren, dat zuidelijker deden dan verwacht en daardoor nauwelijks, of zelfs niet, bleken voor te komen in de zuidelijkste rand van de Sahel zone (met >1000 mm regenval per jaar). Op basis van onze tellingen blijken de kaartenmakers in handboeken en avifauna’s het daadwerkelijke wintergebied van vooral wijdverbreide vogelsoorten te overschatten. De systematische vogeltellingen in de Sahel werden gebruikt om een totaalschatting te maken van het aantal trekvogels dat daar overwintert. Die schattingen werden vergeleken met de geschatte broedpopulaties van diezelfde vogelsoorten in Europa. Aangezien veel soorten niet alleen in Europa broeden en ook niet alleen in de Sahel overwinteren, zijn de wereldpopulaties geschat aan de hand van de totale oppervlakte van broed- en overwinteringsgebieden. Uit de systematische inventarisatie in de Sahel blijkt dat de totale populatieomvang van soorten die hoofdzakelijk in Zuid-Europa broeden, sterk wordt onderschat. Dat is in het bijzonder het geval bij Maskerklauwier Lanius nubicus, Bergfluiter Phylloscopus bonelli, Baardgrasmus Curruca iberiae + C. subalpina + C. cantillans en Rüppell’s Grasmus Curruca ruppeli. Daarentegen lijken de broedpopulaties van Gekraagde Roodstaart Phoenicurus phoenicurus en Grasmus Curruca communis te worden overschat.