Ouwehand J., Asso A.A., Johnston B., Bot S., Bil W., Groenewoud F. & Both C. (2023) Experimental food supplementation at African wintering sites allows for earlier and faster fuelling and reveals large flexibility in spring migration departure in Pied Flycatchers. ARDEA 111 (1): 343-370

Door over grote afstanden te trekken kunnen vogels de seizoensveranderingen op aarde benutten. Vogels die in Afrika overwinteren maar in Europa broeden, kunnen zo profiteren van een groter maar tijdelijk beschikbaar voedselaanbod in gematigde streken om hun jongen groot te brengen. Om dit te kunnen doen moeten vogels daar op tijd arriveren, maar ook voldoende energiereserves aanleggen voordat ze de Sahara oversteken. Als de voedselomstandigheden in Afrika in het droge seizoen slecht zijn, kan dit leiden tot conflicten tussen deze belangen. Door te onderzoeken hoe vogels deze beslissingen maken in een dynamische en veranderende leefomgeving, kunnen we inzicht krijgen in hoe flexibel trekvogels hun gedrag aanpassen. Hiertoe vingen we Bonte Vliegenvangers Ficedula hypoleuca in hun winterterritoria in Ivoorkust en gaven hun een geolocator. Een deel van deze vogels werd experimenteel bijgevoerd, en alle werden tot aan het vertrek herhaaldelijk gewogen op autonome gewichtsloggers. Op die manier hoopten we inzicht te krijgen in het effect van (extra) voedsel voorafgaande aan de voorjaarstrek op het opvetproces, de vertrekdatum en het gewicht waarmee de vogels de voorjaarstrek over de Sahara beginnen. In beide jaren van het onderzoek (2019 en 2020) kwantificeerden we het natuurlijke aanbod van geleedpotigen gedurende de opvetfase, om te onderzoeken hoe de natuurlijke voedseldynamiek het opvetproces van vogels beïnvloedt. De vogels die in maart–april extra voedsel kregen en benutten, begonnen eerder met opvetten en deden dit sneller dan vogels zonder toegang tot extra voedsel, wat resulteerde in 12 dagen eerder vertrek naar het broedgebied. Vogels legden grotere vetreserves aan dan strikt noodzakelijk voor de Saharaoversteek en dat deden ze onafhankelijk van het experimentele voedselaanbod. Opvetsnelheden van vogels veranderden mee met de natuurlijke omstandigheden binnen en tussen jaren. Vogels zonder extra voedsel bereikten de hoogste gewichtstoename op momenten dat het natuurlijke aanbod van geleedpotigen piekte. De gemiddeld geringere gewichtstoenames in 2020 in vergelijking met 2019 suggereren dat vogels trager opvetten in jaren met late regens. Het laat een grote flexibiliteit zien in de timing van de voorjaarstrek onder invloed van de voedseldynamiek op overwinteringslocaties in West-Afrika die de opvetsnelheid van trekvogels, maar niet hun streefgewicht bepaalt. Deze strategie bevordert waarschijnlijk een veilige oversteek over de Sahara, maar kan de mogelijkheden beperken om (vervroegde) voedselpieken in het broedgebied te blijven benutten.